ارزیابی حقوقی حمایت از غیرنظامیان در اقدامات مسلحانه امریکا در افغانستان
سال
: 2021.01.04ګروه ها
: حقوققیمت
: 1000تعداد صفات
: 130کد فایل
: 810مقطع
: ماستری
مقدمه: با نگاهی به تاریخ بشریت متوجه میشویم که جنگ مهمترین وسیله ارتباط و عامل ارتباط میان ملل بوده است چرا که از تاریخ چند هزار سالهای که تا کنون برای عمر بشر امروز تعیین کرده اند تنها (چند صد سال) سالیان کوتاه و مختصری به صلح عمومی سپری شده است. به دنبال این امر، در بررسی نسبی تعداد جنگها در قرن بیستم مشخص میگردد که از زمان تأسیس سازمان ملل متحد (1945) تا زمان حال حدود 150 جنگ داخلی یا بین المللی به وقوع پیوسته است این در حالی است که بین سالهای 1900 تا 1939 تنها 24 جنگ روی داده است. پیرو جنگهای واقع شده تلفات انسانی و مالی فراوانی به جای ماند. البته این موارد بیش از پیش تعجب برانگیز خواهد بود اگر در نظر داشته باشیم که با ظهور حقوق بین الملل جدید مبحث جنگ مورد تحریم قرار گرفت که بارزترین نمونه بند 4 ماده 2 منشور ملل متحد در سال 1945 میباشد. از منظرحقوقی، جنگ یکی از شیوههای اعمال قدرت و توسل به زور در مناسبات بین المللی است. اقدام مسلحانهای است که در چهار چوب روابط میان کشورها صورت میگیرد. قاعده تحریم جنگ همان گونه که فوقاً اشاره گردید در زمره قواعد بین المللی است اما متأسفانه نتوانسته است در حد کمال قابلیت اجرایی یابد. به دنبال ناتوانی حقوق بین الملل در پیشگیری و به عبارتی ممانعت از وقوع جنگ راهکاری مکمل پیشنهاد گردید و کشورها به دلیل شکست در اجرای کامل قاعده عدم توسل به زور تمامی تلاش و توان خود را در جهت تهیه و تدوین قواعد حقوقی ناظر بر جنگ به کار بستند. به عبارتی به دلیل ناتوانی نظم حقوقی بین المللی در اعمال حقوق توسل به زور[1] به صورت کامل به سمت حقوق بشردوستانه[2] حرکت کرد. حقوق بین الملل بشردوستانه حاصل تحول دو شاخه از حقوق بین الملل میباشد. شاخه اول موسوم به حقوق لاهه میباشد و در مورد هدایت درگیریهای مسلحانه به تحدید روشها و ابزار-های جنگی میپردازد و شاخه دوم به حقوق ژنو مشهور است که به حمایت و مراقبت از افراد غیرنظامیان در مخاصمات میپردازد. به عبارتی میتوان گفت حقوق ژنو مکمل حقوق لاهه میباشد چرا که به تدوین قواعد مؤثر بر آثارحقوق لاهه پرداخته است.تدوین حقوق لاهه مدیون تصویب دو قانون میباشد که یکی در سطح داخلی و دیگری در سطح بین المللی است. قانون لیبر که در 1863 در جریان جنگ داخلی آمریکا صادر شد و حاوی قواعد مفصلی در خصوص جنگ زمینی بود و اعلامیه سن پترزبورگ که در سال 1868 تصویب گردید. دولتهای تصویب کننده این اعلامیه بر این اعتقاد بودند که تنها هدف مشروع نظامی تضعیف نیروهای نظامی دشمن است و استفاده از سلاحهایی که تأثیری بیش از این بر دشمن داشته باشد غیر ضروری و ممنوع است. کمیته بینالمللی کمک به مجروحین تأسیس شد و سپس در سال 1864 نام این کمیته به کمیته بینالمللی صلیب سرخ تغییر یافت. پس از این واقعه اولین جمعیت -های ملی صلیب سرخ در کشورهایی چون اولنبرگ، بلژیک و پروس تشکیل گردید. به دعوت دولت سوئیس در سال 1864 کنفرانس دیپلماتیکی در ژنو برگزار گردید و در 22 آگوست همان سال کنوانسیون بهبود وضعیت مجروحین جنگ زمینی به تصویب رسید. به دنبال آن در سال 1899 معاهدههای تصویب شد و اصول کنوانسیون 1864 را در مورد مجروحین و بیماران جنگ دریایی نیز قابل اعمال دانست. در سالهای بعد یعنی در سال 1929 به پیشنهاد کمیته بینالمللی صلیب سرخ کنفرانسی تشکیل و در آن پس از تصویب معاهدهای در مورد مراقبت از بیماران و مجروحان جنگی با توجه به تجربیات جنگ جهانی اول تصمیم گرفته شد کنوانسیونی در مورد نحوه رفتار با اسرای جنگی تدوین گردد. فجایع جنگ داخلی اسپانیا و جنگ جهانی دوم لزوم تجدیدنظر در قواعد ژنو را بیشتر نمایان کرد. لذا در سال 1949 باز هم به پیشنهاد کمیته بینالمللی صلیب سرخ و به دعوت دولت سوئیس کنفرانس دیپلماتیکی در ژنو برگزار گردید. چهار کنوانسیون جدید جایگزین معاهدات پیشین گردید. در این کنوانسیونها دو نوع آوری به چشم می-خورد اولاً آنکه غیرنظامیان مورد حمایت قرار گرفتند، غیرنظامیان دول دشمن در سرزمین یکی از دولت-های متخاصم و غیرنظامیان مقیم در سرزمینهای اشغالی که در نتیجه اشغال در اختیار نیروهای دشمن قرار گرفته بودند و ثانیاً تا آن زمان تصور میشد که لزوم حمایت از قربانیان تنها در جنگهای میان دولتها ضرورت دارد اما جنگ داخلی هسپانیا و فجایع آن نشان داد که برای قربانیان جنگ داخلی نیز باید حمایت-هایی ایجاد شود. لذا در ماده 3 مشترک در کنوانسیونهای چهارگانه ژنو قواعدی درج گردید که در مخاصماتی که واجد خصوصیت بینالمللی نیستند اعمال شود. در نهایت در سال 1977 با تصویب پروتکل-های الحاقی اول و دوم این دو شاخه از حقوق درهم یکی شده و حقوق بین الملل بشردوستانه نام گرفتند. حقوق بین الملل در مورد افرادی که در مخاصمات مسلحانه شرکت کرده یا به وسیله آن متأثر شدهاند، میان رزمندگان و غیرنظامیان تفکیک و تمییزی اساسی قائل میشود که به اصل تفکیک، به عنوان یکی از اصول کلی حقوق بشردوستانه موسوم است. این تفکیک تعیین کننده جایگاه بین المللی این دو دسته در پرتو حقوق بین الملل میباشد، این دو دسته وضعیت اولیه فرد در مخاصمه بین المللی را معین مینماید که این وضعیت تعیین کننده پیامدهای حقوقی عمل فرد میباشد. پس از وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ م و لشکر کشی آمریکا برای سقوط رژیم طالبان در افغانستان، دیری نگذشت که دولت جدید و قوای ائتلافی ناتو با چالشهای از قبیل تروریزم، مواد مخدر و عکس العملهای مستقیم و غیر مستقیم مردم افغانستان و طرفداران رژیم طالبان به حمایت کشورهای منطقه روبروشد. این عکس العملها در زمان زمامداری جورج دبلیو بوش با استراتیژی سرکوب مواجه شد. در طول حضور نظامی شانزده ساله آمریكا در افغانستان، غیرنظامیان بارها هدف حملات هوایی و عملیات جستجوی شبانه منازل قرار گرفته اند. این حملات خشم و انزجار مردم را برانگیخته است. براساس گزارشهای سازمانهای حقوق بشری بین المللی و نهادهای مدنی در افغانستان، از زمان حضور نظامی آیالات متحده امریکا در افغانستان تاکنون هزاران غیرنظامی کشته و دهها هزار تن دیگر زخمى شده اند. پس از با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ و اعلام راهبرد جدید واشنگتن در افغانستان، حملات هوایی پنتاگون در این كشور دو برابر شده است. به همین منوال گروههای مخالف دولت و آیالات متحده امریکا نیز در حملههای انتحاری و ماینگذاری هزاران تن غیر نظامی را کشته اند. تحقیق حاضر موضوعات فوق الذکر را همه جانبه بالخصوص از نگاه حقوق بشر دوستانه بین المللی و پابندی آیالات متحده امریکا به حمایت از غیرنظامیان در اقدامات مسلحانهای در افغانستان را در چند فصل تحت مباحث جداگانه مورد بررسی، ارزیابی حقوقی و تحلیل قرار میدهد.
فهرست
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق 1
مقدمه 2
1-1. بیان مسئله و اهمیت تحقیق 4
1-2. اهداف تحقیق 6
1-3. سؤالهای تحقیق 6
1-3-1. سؤال اصلی تحقیق 6
1-3-2. سوالات فرعی تحقیق 6
1-4. فرضیههای تحقیق 6
1-4-1. فرضیه اصلی 6
1-4-2. فرضیههای فرعی 7
1-5. روش تحقیق 7
1-6. پیشینه تحقیق 8
1-7. سازماندهی تحقیق 14
1-8. مفاهیم و واژههای کلیدی 14
فصل دوم: مفاهیم بنیادین و مبانی نظری 17
۲- ۱. مفاهیم بنیادین 19
2-1-1. غیرنظامیان (مُلکی) 19
2-1-2. اقدمات مسلحانه و تفکیک آن از مخاصمه مسلحانه 20
2-1-3. اقدمات مسلحانه آمریکا در افغانستان 21
۲-۲. اصول و معیارهای نظامیان امریکا در اقدامات مسلحانه در افغانستان 23
2-3. اصول و معیارهای اردویملی در اقدامات مسلحانه 23
۲-4. مبانی نظری 24
2-4-1. مخاصمات مسلحانه بین المللی و داخلی 24
2-4-2. مخاصمات مسلحانه بینالمللی 24
2-4-3. مخاصمات مسلحانه داخلی 25
2-5. مبنای حقوقی حمایت از غیرنظامیان 31
2-5-1. حقوق بین الملل بشردوستانه 31
2-6. اسناد بین المللی مربوط به حقوق بشردوستانه 32
2-7. اصول حقوق بشردوستانه 35
2-7-1. اصل محدودیت 35
2-7-2. اصل ضرورت نظامی و تناسب 35
2-7-3. اصل تفکیک 36
2-7-4. اصل رفتار انسانی و عدم تبعیض 36
2-8. قواعد اساسی حقوق بشردوستانه 36
2-9. تعهدات دولتها در حمایت از افراد غیرنظامیان در اقدامات مسلحانه 37
2-10. انواع حمایت از افراد غیرنظامی 38
2-10-1. حمایت فنی از افراد غیر نظامی 38
2-10-2. حمایت حقوقی 39
2-10-3. حمایت عام 39
2-10-4. احترام به فرد انسانی 40
2-11. مبانی حقوقی حمایت از حقوق قربانیان اقدامات مسلحانه 40
2-11-1. انواع حمایت حقوقی از حقوق قربانیان در اقدمات مسلحانه 43
2-11-2. حمایتهای قضایی 43
2-11-3. حمایتهای فرهنگی 45
2-11-4. حمایتهای امنیتی 46
2-11-5. حمایت در زمینهای جبران خسارت 46
2-21. موقعیت حقوقی افراد غیرنظامی در اقدامات مسلحانه 49
2-21-1. وضعیت غیرنظامیان 51
2-12-2. حمایت از زنان و کودکان در مخاصمات مسلحانه 52
فصل سوم: اقدامات مسلحانه امریکا در افغانستان 56
3-1. جنگهای داخلی قبل از ظهور طالبان 58
3-2. جنگهای داخلی و ظهور طالبان 61
3-3. جنگهای داخلی پس از افول طالبان و حضور امریکا 63
3-4. قربانیان غیر نظامی در جنگ افغانستان 68
3-5. قواعد حقوق بشر دوستانه بین الملل و اقدامات مسلحانه امریکا درافغانستان 70
3-6. نقض قواعد حقوق بین الملل بشردوستان توسط طالبان 73
3-7. قابلیت اجراء حقوق بشر دوستانه در اقدامات مسلحانه امریکا در افغانستان 76
3-8. حقوق اسیران جنگی در کنوانسیون سوم ژنو و پروتکل اول الحاقی ۱۹۷۷ 79
فصل چهارم: سنجش اقدامات مسلحانه امریکا در افغانستان در پرتو تعهدات و اصول قابل اعمال 81
4-1. نقض حقوق بشردوستانه در حملات هوایی امریکا 83
4-2. تعداد کشته شدگان غیرنظامیان به اساس گزارش سازمان ملل متحد 87
۴-۳. موافقت نامه آیالات متحده امریکا و طالبان 91
4-3-1. وضعیت آمریکا 91
4-3-2. موقف و وضعیت طالبان 93
4-3-3. موقف و وضعیت دولت افغانستان 94
4-4. محتوای توافق نامه صلح آمریکا و طالبان 95
4-4-1. نقض حقوق بشر و بشردوستانه زندانیان طالب آیالات متحده امریکا در افغانستان (باگرام) 96
4-4-2. نقض و خدشه دار شدن اصل برائت 97
4-4-3. نقض و خدشه دار شدن اصل "قانونی بودن تعقیب، دستگیری و بازداشت " 98
4-4-4. خدشه دار شدن اصل "تسریع در تفهیم اتهام " 98
4-4-5. نقض اصل منع فشار و آزار و شکنجه و اقدامات موهن 99
4-4-6. رهایی زندانیان طالب جهت نبود تهدید علیه آمنیت امریکا و متحدانش 100
۴-۵.اقدامات محکمه جزایی بین المللی (I.C.C) در افغانستان 101
۴-۶. مجازات در اساسنامه محکمه 104
۴-۷. اساسنامه روم و جرایم رویداده در افغانستان 104
۴-۷-۱. اساسنامه روم و جرایم در افغانستان 105
۴-۸. وضعیت افغانستان در محکمه I.C.C و اخذ صلاحیت بهمنظور تحقیقات 106
۴-۸-۱. آغاز بررسی جنایت جنگی در افغانستان 107
۴-۸-۲. شیوه های ارجاع وضعیت ها به محکمه جزایی بین المللی 108
۴-۹. تحریم محکمه جزایی بین المللی (ICC) توسط آیالات متحده امریکا 108
نتیجه گیری 112
پیشنهادات 116
مأخذ و منابع 118
ماخذ و منابع
الف) کتب
1. امامی، مسعود؛ شوپای جویباری، رمضانعلی، (۱۳۹۵). دانشنامه اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه، نشر میزان، چاپ اول.
2. آنتونی، دیوید، (۱۳۷۷). طالبان و سیاستهای جهانی (تشکیل جنبش طالبان به عنوان قدرت نظامی)، ترجمه محقق، عبدالغفار، مشهد، انتشارات ترانه.
3. بلدسو، رابرت، (۱۳۷۵). فرهنگ حقوق بین الملل، ترجمه آقایی، بهمن، انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
4. حافظنیا، محمدرضا، (۱۳۷۶). ژئوپلتیک، تهران، نشر دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه.
5. دشتی، محمد تقی. (1397). نقض حقوق بشردوستانه زندانیان آیالات متحده امریکا.
6. روسو، شارل، (۱۳۶۹). حقوق مخاصمات مسلحانه، تهران: انتشارات دفتر خدمات حقوقی بین المللی.
7. رمضانی قوام آبادی، محمد حسین، (۱۳۸۹). نقش کمیته بین المللی صلیب سرخ در تدوین و اجرای حقوق مخاصمات مسلحانه غیربین المللی، انتشارات خرسندی، چاپ اول.
8. سرافراز، محمد، (۱۳۹۰). جنبش طالبان از ظهور تا افول، انتشارات سروش، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول.
9. شفیعی بافتی، نگین؛ هنجنی، علی، (۱۳۹۲). ابعاد حقوقی بینالمللی مخاصمه مسلحانه غیربینالمللی، نشر میزان، چاپ اول.
10. ضیایی بیگدلی، محمدرضا، (۱۳۹۲). حقوق بین الملل بشردوستانه، انتشارات گنج دانش، چاپ دوم.
11. ضیایی بیگدلی، محمدرضا، (۱۳۷۱). حقوق بینالملل عمومی، انتشارات گنج دانش.
12. فیروز افضلی، شاهین، (۱۳۸۲). تجاوز امریکا به افغانستان، تهران: نشر آذینه گل مهر.
13. فلک، دیتر، (۱۳۸۷). حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه، ویرایش: زمانی، سیدقاسم، ساعد، نادر، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهردانش.
14. فلک، دیتر، (۱۳۹۲). حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه، مترجمین: زمانی، سیدقاسم، ساعد، نادر و دیگران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهردانش، چاپ سوم.
15. قرباننیا، ناصر، (۱۳۸۷). حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
16. کنعانی، محمدطاهر و دیگران، (۱۳۸۵). حقوق بینالملل بشردوستانه ناظر بر حمایت از افراد در درگیریهای مسلحانه، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشردوستانه جمعیت هلال احمر.
17. کریمی حاجی خادمی، مازیار، طالبان، (۱۳۹۲). خاستگاه و مبانی فکری، انتشارات کانون اندیشه جوان، چاپ اول.
18. ممتاز، جمشید؛ رنجبریان، امیرحسین؛ (۱۳۸۴). حقوق بینالملل بشردوستانه مخاصمات مسلحانه داخلی، تهران، نشرمیزان، چاپ اول.
19. هنکرتز، ژان ماری؛ دوسوالد بک، لوئیس، (۱۳۸۷). حقوق بینالملل بشردوستانه عرفی، (جلد اول)، ترجمه: دفتر امور بینالملل قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران و کمیته بینالمللی صلیب سرخ، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
20. هاشمی، سید محمد. (1384). حقوق بشر و آزادیهای اساسی، تهران نشر میزان.
ب) مجلات
1. ابراهیمی، مصطفی، (۱۳۹۳). بررسی جنگهای داخلی افغانستان برپایه نظریه شکافهای اجتماعی، علوم سیاسی، مجله فرهنگ اسلامی، شماره13.
2. افشردی، محمدحسین، نوروزانی، شهرام، نوشادی، رضا، (۱۳۹۳). کارکرد الگوی بازدارندگی طالبان در جنگ پیشگیرانه امریکا علیه افغانستان در سال 2001 (با تأکید بر عوامل داخلی افغانستان)، مجله علوم سیاسی: مطالعات دفاعی راهبردی، شماره 56.
3. بیتا، تاریخ مختصر پنج دهه افغانستان، بیجا، انتشارات محسن، 1393، ص74، قابل دسترس در:
http://ketabnak.com/book/67765/
4. تورج فتحی، "هامون؛ دریاچهای بر مدار بحران "، روزنامه شرق، شماره 2398، ص17، قابل دسترس در:
http://sharghdaily.ir/?News_Id=73532
5. دلخوش، علیرضا، (۱۳۸۷). حقوق بشردوستانه در مخاصمات مسلحانه بینالمللی و غیربینالمللی (تفاوتها و اشتراکات)، فصلنامه سیاست خارجی، سال 22، شماره ۴.
6. زکی، حسین، "حمایت از محیط زیست در جنگها "، مجله فرهنگ جهاد، سال دوازدهم، تابستان 1386، شماره 48، بازیابی در 23/3/1396، قابل دسترس در:
http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/6081/63849
7. سایت پایگاه خبری افغان نیوز، به تاریخ 17 جوزا 1394، قابل دسترس در:
http://www.afghannewsagency.com/fa/News/114792/1394-3-17/2015-39-07/
8. سایت فرهنگستان (سایت فرهنگی، تحلیلی و خبری)، دوستاران میهن، زنان، به تاریخ 13 اسد 1395، قابل دسترس در:
http://afghanistan.com/3317-2/
9. شبکه اطلاع رسانی افغانستان، افغان پیپر، ساختار مذهبی در جامعه افغانستان، قابل دسترس در:
www.afghanpaper.com/info/etelaat
10. کنفرانس سه روزه محیط زیست، خبرگزاری صدای افغان (آوا)، به تاریخ 27 حمل 1390، قابل دسترس در:
http://www.avapress.com/fa/news/27493/
11. گزارش کامل برآورد جمعیت افغانستان در سال 1396، مرکز آمار افغانستان، 1396، بازیابی در 3/4/1397، قابل دسترس در:
http://cso.gov.af/fa//page/demography-and-socile-statistics/demograph-statistics/3897111
ج) English References
1. Additional Protocol I, Article 1, Convention Geneva 1949, Article 2
2. Breaa, Susan, Aronsson, Marie, Joyce, Rachel, "Discussion Paper 2: Drone attacks, International Law and the recording of civilian casualties of Armed Conflict", Oxford Reearch Group, June 2001
3. Convention IV Geneva 1949; Available at: http://www.icrc.org/ihl.nsf/FULL/380?OpenDocument
4. European Convention on the Compensation of Victims of Violent Crimes, 24 November 1983.
5. Henckaerts, Jean-Marie and Doswald-Beck, Louise, (2005), Customary International Humanitarian Law, Vols. 1, 2, Cambridge University Press
6. Hilali, A. Z. (2005), US-Pakistan Relationship: Soviet Invasion of Afghanistan, Burlington: Ashgate Publishing Company.
7. Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protocol of Victims of Non-International Armed Conflict (Protocol II), 8 June 1977; Available at: http://www.icrc.org/ihl.nsf/FULL/470?OpenDocument
8. The Prosecutor v. Dusko Tadic, Appeal on Jurisdiction, Case No.IT-94-1-AR-72, 2 October 1995.
9. The International Committee of the Red Cross, what is International Humanitarian Law? ICRC 2004.
10. Tadic Case, ICTY, 1999, Paragraphs 119 and 126; Available at: http:www.icty.org/x/cases/tadic/acjug/en/tad-aj990715e.pdf
11. Third Common Article of Geneva Conventions of 12 August 1949.
12. the Rome statute of the International Criminal Court 1998, Article 8(2)(6).
13. UNGA Resolution 2444 (XXIII) Respect for Human Rights in Armed Conflict, 19 December 1968; Available at: https://documents-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/2444/04/IMG/NR024404.pdf?OpenElement.
14. UNGA Resolution 2675 (XXV) Basic Principles for the Protection of Civilian Populations in Armed Conflicts, 9 December 1970; Available at:
15. https://documents-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/349/40/IMG/NR034940.pdf?OpenElement.
د) سایتهای انترنیتی
1. http://www.bbc.co.uk/persian/world/2013/04/130427_l45_9_11_aircraft_found_ny.shtml
2. https://www.farsnews.com/news/13931022001416
3. www.bbc.com/persian/news/story/2005/12/printable/051208_az-us-un-jail.shtml
4. https://www.isna.ir/news/8411-15477/
5. www.Mehrnews.com
6. Gonzales alberto. R. heminway …international debates apr 2006
7. http//:aftab.ir. news
8. www.Mehrnews.com.84/12/10
9. Gonzales alberto. R. heminway …international debates apr 2006
10. Gonzales alberto. R. heminway …international debates apr 2006
11. Gonzales alberto. R. heminway …international debates apr 2006
12. farsnewscom، سایر سایتهای مرتبط و www.Mehrnews.com
13. www.Mehrnews.com
14. http//:aftab.ir. news
15. http//:aftab.ir. news
16. BBC. News. com - www.Mehrnews.com