مقدمه: درميان انبوه مسائل ومشکلا تيکه بر دنياي معا صر تأثير گذاشته است  کمتر موردي از اين نوع مشکلات را ميتوان يا فت که ريشه دار تر وپيچيده تر از مسا ئل مربوط به منا قشا ت خاورميانه باشد . با اين حا ل شا يد بتوان گفت که علت اين اختلافات  نا شي از تغيرات وتحولات دنيا ي جديداست. بنظر غير معمول مي آيد که عملکرد افراد وشخصيت آنها بيشتر بر روند اين منازعا ت درخاورميا نه تأثير داشته است ،تا فرايند تغير وتحولات صرف تاريخي . اينکه داستان از کجا شروع ميشود سري دراز داشته وازتناقض وسر درگمي وابها م برخوردار است . با  اين وصف شنا خت ومطا لعه زمينه ها ي رشد وتکوين آن درگذشته بسيارحيا تي وضروريست . تا بتوانيم آنچه را که درحال مي گذردبهتر وخوبتر بشنا سيم . درواقع خاورميانه مهمترين محيط جغرافيا يي ، تاريخي، فکري، امنيتي واقتصادي است وشناخت دقيق وتخصصي ابعا د گوناگون اين محيط يک حرکت عا دلانه سياسي درشکل ژئوپلتيک است . قبل ازهر چيزبايدموقعيت مکان جغرافيايي را شناخت ، تا اينکه وضعيت خاورميانه دردنياي امروز بيشتر مورد توجه علم قرارگيرد. دولت هاي خاورميانه در دنياي امروز نه تنها فا قد يک چشم انداز ژئوپلتيک مجرد هستند ، بلکه داراي انواع ديدگاهها ي که تحت تأثير تاريخ تفکر سيا سي ومکا ن جغرافياي شکل گرفته اند، ميباشد. با  اين وجود بيشتر دولتها هميشه از دخا لت قدرتهاي خارجي درحيات  سياسي واقتصادي منزجر بوده اند . تها جم جنگ سرد که نه تنها هيج منا فعي مسلمي همراه نداشته بلکه خطرات بسياري هم دربردارد ، بطور کلي باعث نگراني است  بعنوان بخشي از جها ن اسلام اين  دولتها  احساس اشتراک منافع ومسئوليت با جوامع افريقا يي وآسيا يي ميکنند. خاور ميا نه مرکز قدرت اقتصاد در جهان بوده وخواهد بود وآنچه مهم است نقش اين منطقه درارتبا ط با سه قا ره مهم جهان ( آسيا ،افريقا ،واروپا )که عوامل مرتبط آن ضمن راه هاي خاکي، راه هاي آبي بوده است . مناطق خاورميا نه داراي معادن وذخا ير بيشمار ي است که درتعين سرنوشت اقتصا د جهان نقش اسا سي وعمده رادارا ميبا شد، که اين موضوع مهمترين عامل تنش ميان ابر قدرتها ي جهان گرديده،وهمه استعمارگران جهت تسلط به اين منطقه ،درگيريهاي خونين را براه انداخته اند ، که جنگها ي دو دهه اخير بيانگر اين ادعاميبا شد. که جنگ دوم خليج فارس بهانه اي براي ورود امريکا درخاور ميا نه شد ،که هدف اصلي امريکا درين جنگ حمايت ودفا ع از مردم  کويت نبوده بلکه وارد شدن درمنطقه وجا بجا نمودن نيروها در خليج فارس بود. پس ازآنکه امريکا درخليج فارس مستقر شد  ،پلانها ي درازمدت را براي تسلط به ساير منا طق خاور ميانه را درپيش گرفت . حملات 11 سپتامبر زمينه مداخله امريکا را در افغانستا ن به بهانه جنگ با تروريزم والقا عده را موجب گرديد ، وامريکا با کمترين مصارف افغانستان را به تصرف خويش درآورد . که اين خود يک نوع موفقيت بزرگي درعرصه تسلط برمنطقه است. سا ل بعدي را بيشتر جهانيان سر گرم تما شاي ما جراي امريکا با عراق درخصوص خلع سلاح بود . دستگاه رهبري امريکا توانست با قدرت نمايي نظامي وتبليغاتي خود آن را معما يي براي تما م جها ن تبديل کند . واقدامات نظامي خودرا با لاي عراق با اين دليل مشروع توجيه نما يد ،که درنتيجه بالاي عراق حمله کرد ه ودرمارس 2003 آن را به  اشغال خود درآورد. اين جنگها ارتباط با سؤقصد هاي 11 سپتامبر به نيورک وواشنگتن نداشته ، واقع امر آنست که امريکايي ها از قبل ، اين جنگها را تدارک ديده بودندتابر منا طق نفتي خاورميانه تسلط يا بند. اقتصاد دانان به اين باور اند منابع انرژي خاورميا نه ميتواند اقتصادجهاني را متحول کرده  وآن را  تحت تأثير قرار دهد. به اين ترتيب هر کشوري که بتواند بر اين منطقه تسلط يا بد ، صرف نظر از دستيا بي به توانايي هاي نظامي واقتصادي قدرت سياسي عالي را نيز بدست خواهد آورد . هم چنين جنگهاي اخير که ميان فلسطين واسرائيل صورت گرفته ،تنها به ملتهاي فلسطين واسرائيل محدود نميشود،بلکه درحقيقت جنگ جهان غرب با اسلام ميبا شد.   نگرا ني ديگري که درين مقطع احسا س ميشود مسلح شدن قدرتها ي منطقه با سلاحها ي کشتا ر جمعي است که از جمله ميتوان اسرائيل،هند وپاکستان را نا م برد وايران نيز سعي دارد تا به اين سلاح دسترسي پيدا نما يد . که فعلا ً موضوع غني سازي يورانيوم بصورت پيشرفته آن توسط ايران ، به يک موضوع داغ وبحث بر انگيز درسطح بين المللي گرديده است . تحليل وبررسي بحران درخاورميانه وحوادث وتحولات با جوانب مختلف آن به شمول عوامل داخلي وخارجي ، پيچيدگي مناقشات آن کار بي نها يت بزرگ ودشوار است . که با يک سادگي تمام اين  وقايع تاريخي  وسيا سي مفيد وغير مفيد که در ارتبا ط بحران درخاور ميا نه  واقع شده بررسي نمايم . اينجا نب نظر به علاقه که داشتم خواستم پا يا ن نامه دوره تحصيلی خود را تحت عنوان بحران و مسایل استراتژیک در خاومیانه   تر تيب وتنظيم نمايم ، گرچند بررسي اين عنوان بصورت مفصل وتشريحي ازعهده من کاملا ً خا رج است، اما با رهنما يي وهمکا ري استا د عزیز و محترم ما جناب نور الله محسنی تلاش کردم که با معلومات نا چيز خود بحران درخاورميا نه  را طي چند  مبحث که مبحث اول شامل شنا سا يي عمومي جغرافيا ي خاورميا نه ميبا شد ، ومبحث دوم که مشتمل عوامل جغرافيا ي وراههاي استراتژيک درخاورميانه ميبا شد، ومبحث سوم که شامل خاورميا نه ودرگيريها ي نظا مي ميبا شد ومبحث چهارم که مشتمل برخا ورميا نه معا صر وبحران فلسطين بررسي نما يم  .