مقدمه: همپای تحولاتی كه در مفهوم، دامنه، نوع و كيفيت « جرم » و « مجرم » در سده‌های اخير رخ داده و دولت‌ها را با مجرمین نوين كه پيچيده و متفاوت از گذشته است؛ روبرو كرده، « عکس العمل اجتماعی عليه جرم » نيز به تناسب شاهد دگرگونی‌های وسيعی بوده است. در اين ميان، زندان به مثابه ی مهم ترين شكل عکس العمل اجتماعی عليه جرم و فرد اجرای جزای اصلاح كننده ، دستخوش دگرگونی‌های شده است. در ادوار بسيار دور، ضمانت اجراءهای جزایی در قالب مجازات های شديد بدنی و تحقیری اعمال می شد. در اين دوره، مجازات بر پايه انتقام و سركوبی مجرم استوار بود و به شكل مجازات های بدنی قهر آميز  به ويژه اعدام  و ساير مجازات های غيرانسانی و خشن متظاهر شد.  هر چند مجازات زندان از عهد كهن و باستان وجود داشته است، به دليل استفاده محدود و جزئی از آن نمی‌تواند در رديف مجازات های شايع آن اعصار تلقی شود؛ اما زندان با گذشت زمان به تدريج بعنوان مجازات وارد اسلحه خانه جزایی شد. در ابتدا، جانشينی مجازات زندان، با وجود وضعيت نامناسب و رقت بار زندان، بجای مجازات های شديد بدنی بسيار اميدوار كننده بود. ولی، به مدور اصلاح طلبان اجتماعی در جهت بهبود شرايط نامطلوب و وضعيت وخيم آن اقدام‌های مهمی انجام دادند. مجازات زندان، به عنوان يكی از مهمترين مجازات های جزایی، امروزه پيش از پيش مورد بحث و مناقشه قرار می‌گيرد. امروزه اين امر مسلم شده است كه مجازات زندان، ناقض حقوق بشر است. چرا كه آثار و پيامدهای دارد كه با هدف و غرض اصلی از اعمال مجازات زندان كاملاً متفاوت است. توضيح بيشتر اينكه مجموعه فضا و شرايط زندان نه فقط كمك به پرورش شخصيت محكوم و بازگرداندن او به اجتماع نمی كند؛ بلكه سبب هتك حرمت شديد و طبعاً آسيب های روحی و روانی میگردد. عواملی از قبيل « سوء رفتار محافظین زندان  با زندانيان، نحوه نگهداری زندانيان، فساد در زندان، عدم رعايت بهداشت در زندان و شرايط سخت ساختمان زندان ها و اشباع زندان ها» عواملی است كه باعث شده مجازات زندان تاثيری بر اصلاح مجرم و جرم زدائی نداشته باشد. حتی اسباب قطعی و تربیه مجرم را نيز فراهم آورد. از طرف ديگر افزايش آمار زندان يان و مخارج سنگينی كه به اين دليل بر دوش دولت گذارده می‌شود. و نيز افزايش جرائم و مفاسد درون زندان ها، چندی است كه توجه مسئولان و برنامه ريزان و محققان را به خود جلب كرده است. و باعث شده است؛ كه يكی از مباحث مطرح شده امروزی، بحث ضرورت زندانی نشدن مجرمان يا به اصطلاح زندان زدائی از جرائم و مجازات ها باشد. كارگزاران قضا به اين نتيجه رسيده‌اند؛ كه نبايد در هر چيزی مجرم را به حبس و زندان محكوم كرد. چرا كه اين امر نه تنها، نتيجه مطلوب كه همان ممانعت از ارتكاب جرم است؛ را نداده بلكه مضرات فراوانی هم داشته است. و اين باعث شده كه به شيوه‌های غير از زندان به عنوان جانشين زندان متوسط شويم كه مفصلاً در اين باره بحث خواهيم كرد.