مقدمه: توروم یا انفلاسیون د اقتصاد د مهمو موضوعاتو څخه شمېرل کېږي چې عبارت دی د قېمتونو د لوړېدو څخه چې بلاخره د پېرلو قدرت راټیټوي. انفلاسیون په عمومې ډول په قېمتونو کې د دوامداره زیاتوالي په توګه تعریف شوی دی. د قېمتونو زیاتوالی باید دوامداره وي له دې کبله د پیسو یو ځلي او فوري زیاتوالی انفلاسیون نه دی البته که چېرته د ټولو جنسونو قېمتونه راولوېږي او د زیاتو اجناسو قېمتونو زیاتوالي داسې معنی ورکوي چې د نرخونو اوسط په یوه لوړه سطحه کې قرار نيسي. د قېمتونو زیاتوالی داسې معنی ورکوي چې په عین اندازه پیسو لږه اندازه اجناس پېرودل کېږي یا په بله وینا د خرید د قدرت کموالی د انفلاسیون یوه نښه ده. په ساده ژبه انفلاسیون په یوه ټاکلې موده کې د توکو او خدمتونو د بیو ټولیز لوړوالی را پېژني، مصرفي محصولاتي او خدمتونه لکه موټر، وچه ډوډۍ، کالي، سون توکي او داسې نور ورځ تر بلې ګرانېږي، په روښانه توګه ویلای شو چې دغه حالت هغه وخت رامنځته کېږي چې د پیسو ارزښت کم شي او د ارزښت دغه کموالی د پیسو د پېر ځواک (د رانیولو وړتیا ) کموي چې معمولآ لامل یې د ډېرو پیسو شتون په ګوته کوي، یعنې کله چې په مارکیټ کې د توکو او خدمتونو په پرتله پیسې ډېرې شي نو دبیو د لوړوالي باعث کېږي، د بیو دغه لوړوالی او د پیسو د ارزښت کمښت ته انفلاسیون وایي. دپاړسوب په هکله اقتصاد پوهانو تراوسه پوري داسې کوم معیاري تعریف نه دی وړاندې کړی چې ټول اقتصاد پوهان دې پرې یوه خوله وي. د اقتصاد پوهانو د پیسو د پاړسوب او انفلاسیون په اړوند په سلګونو تعریفونه وړاندې کړي دي؛ خو په پایله کې دانفلاسیون دوه دودیز لاملونه چې په لومړۍ مرحله کې د پیسو بې انډوله تولید او په دویمه مرحله کې د بیو لوړوالی چې د لومړۍ مرحلې زېږنده بلل کېږي دپام وړ ټکي دي. له بلې خوا د یو هېواد اقتصادي سیاستونه د مختلفو سیاستونو مجموعې ته ویل کېږي چې د پیسو سیاست (Monetary Policy)، مالي سیاست (Fiscal Policy)، د عاید سیاست (Income Policy)، د سوداګرۍ سیاست (Trade Policy)، د اسعارو سیاست (Currency Policy) باندې مشتمل کېږي. دغه هر یو سیاست یا پالېسي ځانګړې موخې لري تر څو ټولنه خپلو اقتصادي موخو یعنې اقتصادي وده (Economic Growth)، اقتصادي پراختیا (Economic Development)، او ټولنیزه رفاه (Social Welfare)  ته ورسېږي. د پیسو سیاست د مرکزي بانک (Central Bank)  د تدابیرو هغې مجموعې ته وايي چې د پیسو حجم (Volume of Money)  یا نغدي والي (Liquidity) کې تغیر(Changes) د اقتصادي اوضاع تثبیت (Stabilization) لپاره راولي. دغه اقتصادي سیاستونه د مرکزي بانک لخوا پلي کېږي  چې په افغانستان کې زموږ مرکزی بانک د افغانستان بانک (D. A. B) نومېږي. د پیسو او مالي سیاستونو ته په عمومي توګه د تقاضا د مدیریت سیاستونه (Demand Management Policies)  ویل کېږي دا ځکه چې دغه سیاستونه د تقاضا کنټرول (Control)  او مدیریت څخه بحث کوي. یا په بل عبارت د پیسو سیاست هغه سیاست ته ویل کېږي چې سیاسي وسیلو (Instruments)  کې توپیر د پيسو عرضه (Money Supply) د فشار لاندې راستولو لپاره کارول کېږي چې موخه یې اقتصادي بحران (Economic Depression)، د پیسو پاړسوب (Inflation)  او اقتصادي توپیرونو (Economic Fluctuations) سره مقابله ده ترڅو دوامداره اقتصادي پراختیا (Continuous Economic Development)  او با ثباته، موثره اقتصادي وده (Stable and Efficient Economic Growth) ترلاسه شي. دغه تعریف په دي معنی دی چې کله انفلاسیون منځته راځي مرکزي بانک د پیسو حجم لږوي. کله چې د پیسو حجم لږ شي د ربا نرخ (Rate of Interest)  لوړېږي او خلک نه شي کولای  بانکي قرضې (Bank Loans) په سادګۍ سره ترلاسه کړي. ځکه کله چې د بانکي ربا نرخ لوړ شي د بانکي قرضې لپاره د خلکو تقاضا غورځېږي. همدغه راز کله چې اقتصادي بحران (Depression) منځته راځي مرکزي بانک د نورو سیاستونه سره سره د پیسو حجم زیاتوي چې پایله یې د اقتصادي بحران نه خلاصون دی. د پیسو سیاست په هکله داسې هم ویلای شو چې ګوندې د پیسو سیاست له هغه مالي فعالیتونو څخه عبارت دی کوم چې د یو هېواد د مرکزي بانک لخوا اداره او کنټرولېږي لکه د پیسو برابرول (Issuing Money)، د پیسو موجودول (Valuation of Money)، د اسعارو د تبادلې نرخ یا ارزښت ټاکل (Fixing Currency Rate)، د پیسو ګټه (Money Surplus)  او داسې نورې اړوندې دندې ترڅو مرکزي بانک وکولای شي چې اقتصادي پرمختګ وکړي، د اسعارو د تبادلې نرخ ثابت وساتي، خلکو ته د کار زمینه برابره کړي، د توکو نرخونه ثابت یا ځای پر ځای وساتي او مروجې پیسې د هېواد په اقتصادي چارو کې په ثابته توګه وکاروي. د پیسو سیاست ډېرې موخې لري خورا مهمې یې دوې دي: لومړۍ اصلي موخه د پیسو د سیاست داده چې مرکزي بانک هره ورځ باید څومره ملي پیسي خپل مالي بازار ته وړاندې کړي ترڅو د خپلو پېرېدونکو غوښتنې پوره کړي. دوهم اصلي مقصد د پیسو د سیاست دا دی چې په یو هېواد کې د هر ډول توکو نرخ ثابت وساتي ترڅو د لوړو نرخونو مخه ونیول شي او خلک له اقتصادي او مالي ستونزو نه وژغورل شي.