مقدمه: از آنجاییکه شکل حیات افراد وجوامع انسانی به ایجابات زمان ومکان تغیروازرنگی به رنگی تحول وتجدد،مینمایدعقل کنجکاو ونکته سنج بشر آمادگی وضرفیت آنرا دارد تا با الهام از پدیده ها وشرایط ،تازه احکام جزئی وفرعی جدید را از عرف وعادات وتعامل پسندیدۀعامه مردم استنباط ودرک کند واین قواعد مستنبطه معیار های کاملا ً درست وجامع ،مطابق روحیِهُ عصر برای سنجیدن شرایط تازه،تغیرات وتحولات جدید زمان یا مکان مذکور باشدعلمای حقوق عرف وعادات یا تعامل ،قانون و رویهُ قضائی محا کم را ازجمله مهمترین منابع حقوق شمرده اند .   موضوع ضرورت به عرف ونورمهای حقوقی ونظریات دانشمندان به مفهوم قانون وخصوصیات آن جهت گیری وسمت گیری که درقوانین درنظر گرفته میشود واینکه چگونه قوانین واقعا ً منافع مردم را با خود دارد و اینکه منافع اقلیت محدود را تمثیل منماید .امریست مهم و قابل ملاحظه . باید گفت که عرف وقوانین هم از خود سرگذشت دارد . مشکل ترین وپیچیده ترین پروسه زندگی جوامع بشری را هم نورم های قوانین تشکیل میدهد .متأسفانه نشریات کشور ما دربارۀ عرف فواید حقوقی ، وموضوعات مربوط به آن  کمتر تماس گرفته و اگرتوجه شده باشد بسیار ناچیز وصرف در چهاردیوارپوهنحُی های مربوط به آن منحصر بوده عامه مردم وعلاقمندان علوم حقوقی از آن استفاده کرده نمیتوانند .باید گفت که تاروپود بافت قوانین همیشه ازخم دستگاه دولتی رنگ میگیرد یا به عبارت دیگر رهبر که چرخ حرکت ماشین دولت را بدست دارد درجهت وسمت دادن قوانین تاثیر بسزای دارد . و ناگفته نباید گذاشت که بین دولت عرف ونورم های قانونی ارتباط منطقی وجود داشته ومطالعه یکی از این دو فهم دیگر نیز ایجاب مینماید که سرگذشت عرف وقانون شاهد آن میباشد. این مونوگراف دارای شش فصل میباشد که درآن راجع به عرف ، قانون وخصایل قاعدۀ قانونی دایره قانون ورابطه آن با دین قانون اساسی قانون بین الدول عمومی وهمچنان قواعد آمره ومکمله مورد بررسی همه جانبه قرار گرفته است .مزایای این موضوعات ومسایل دراین است که بسیار ساده بوده که برداشت حقوقی را برای هر خواننده میسر میسازد.من این نوشته را در بارهُ عرف که یکی از منابع حقوق شناخته وارتباط آنرا با سایر عناوین تا جاییکه توان فرصت تتبع و تحقیق و شرایط مساعدت نماید .ذیلا ًبه شرح وبحث میگیرم امید است برای مطالعه کنندگان رهنمود تفکر وتفحص بیشتر درزمینه شده بتواند.