مقدمه: الحمد الله رب العالمین و الصلاه و السلام علی رسوله الامین و علی اله و اصاحبه ومن دعی بدعوته الی یوم الدین و بعد: از انجاییکه شکل حیات افراد  جوامع انسانی به ایجابات زمان و مکان تغیر و ارزنگی رنگی تحول و تجدید مینماید عقل کنجاو نکته سنج بشر آمادگی وظرفیت انرا دارد تا با الهام از پدیده ها و شرایط تازه احکام جزیی و عرفی جدید را از عرف و عادات و تعامل پسندیده عامه مردم استنباط و درک کند و این قواعد مستبطه معیار های کاملا درست و حامع مطابه روحیه عصر برای سنجنیدنه شرایط تازه تغیرات و تحولات جدید زمان یا مکان مذکور باشد علمای حقوق عرف و عادات یا عامل ، قانون و رویه قضایی محاکم را از جمله مهم ترین منابع حقوق شمرده اند.موضوع ضرورت به عرف و نورمهای حقوقی و نظریات دانشمندان به مفهوم قانون و خصوصیات آن جهت گیری و سمت گیری که در قوانین در نظر گرفته میشود و اینکه چگونه قوانین و اقعا منافع مردم را با خود دارد و اینکه منافع اقلیت محدود را تمثیل می نماید و امریست مهم و قابل ملاحظه . باید گفت که فرف و قوانین هم از خود سر گذشت دارد مشکل ترین و پیچیده ترین پروسه زندگی جوامع بشری را هم نورم های قوانین تشکیل می دهند متاسفانه نشریات کشور ما در باره عرف فواید حقوقی و موضوعات مربوط با آن کمتر تماس گرفته و اگر توجه شده باشد بسیار ناچیز و صرف در چهار دیوار پوهنجی های مربوط به آن مهم بوده و عامه مردم و علاقه مندان علوم حقوقی از آن استفاده کرده نمی توانند.باید گفت که تاروپود بافت قوانین همیشه از خم دستگاه دولتی رنگ  می گیرد یا به عباره دیگر رهبر که چرخ حرکت ماشین دولت را بدست دارد در جهت و سمت دادن قوانین تاثیری بسزای دارد و ناگفته نباسد گذاشت که بین دولت عرف و نورم های قانونی ارتباط منطقی وجود داشته ومطالعه یکی از این دو فهم دیگر نیز ایجاب می نماید که سرگذشتعرف و قانون شاهد آن میباشد.این مونوگراف دارای شش فصل می باشد که فصل اول شامل تعریف و اصطلاع عرف و اقسام عرف و فصل دوم تاریخچه و عرف و جایگاه عرف در فقه و قانون ، و فصل سوم رابطه عرف با قانون عرف و عادات اتفاقی و قواعد قانونی مکمله فصل چهارم شامل قوت ملزمه و عرف و قوت عرف در برابر قانون و حکم آن .فصل پنجم رول عرف در قانون و فروع مختلف آن و فصل ششم شامل حقوق تعاملی (عرف ) و نقش آن درحل و فصل منازعات مورد بحث قرار داده شد و به تیجه گیری مختصری به پایان میرسد.مزایای این موضوعات و مسایل در این است که بسیاری ساده بوده که برداشت حقوقی را برای هر خواننده میسر می سازد من این نوشته را در باره عرف که یکی از منابع حقوق شناخته شده و ارتباط آنرا با سیر عناوین تا جایکه توان فرصت تتبع و تحقیق و شرایط مساعدت کرده به شرح و بحث گرفتم امید است برای مطالعه کننده گان رهنمود تفکر و تخصص بیشتری در زمینه شده بتواند.